Een korte beschouwing van een omstreden geslacht: mannen
Inleiding
Eind oktober 2018 was de omstreden Canadese psycholoog Jordan Peterson te gast aan de UvA, waarop door veel medewerkers kritiek is geleverd.[1] Bij het discussieplatform Room for Discussion worden verschillende ‘spraakmakende figuren en opinieleiders uitgenodigd’[2]. Vanwege zijn vermeende extreemrechtse ideeën hebben ruim 75 medewerkers bezwaar gemaakt tegen de komst van Peterson: uiteindelijk is de bijeenkomst gewoon doorgegaan. Enkele dagen later bleek dat enkele docenten met de dood zijn bedreigd naar aanleiding van kritiek op Peterson.[3] Als cultuurcriticus heeft Peterson onder meer kritiek op politieke correctheid en het feminisme geleverd,[4] iets wat in progressieve kringen verkeerd is gevallen.
Dit korte, concrete voorbeeld laat zien dat er in onder meer Nederland discussie bestaat over meningen die al dan niet verkondigd mogen worden. Peterson is voor sommigen een idool die laat zien dat de vrije meningsuiting nog steeds geldigheid heeft, terwijl tegenstanders van Peterson zijn meningen als een aanval zien op progressieve doeleinden. In dit essay zal eerst worden beschreven hoe feminisme en mannelijkheid er tegenwoordig in het westen uit zien, waarbij enkele voorbeelden zullen worden gegeven voor een goed begrip van de materie. Vervolgens zal een toekomstverwachting worden beschreven, waarin onderbouwd wordt waarom de westerse maatschappij zich wellicht in een bepaalde richting zal gaan ontwikkelen. In de conclusie zal het voorgaande kort worden samengevat.
Feminisme en mannelijkheid in de westerse wereld
In zijn in 2018 verschenen boek 12 regels voor het leven – een remedie tegen chaos geeft Peterson een dozijn tips waardoor het leven van mensen beter kan worden. Voorbeelden van tips zijn ‘’Behandel iemand als iemand voor wiens zorg je verantwoordelijk bent, Zorg dat je huis op orde is voordat je kritiek spuit op de wereld en wees precies in wat je zegt.[5] Op het eerste oog lijken deze regels weinig van doen te hebben met mannelijkheid of feminisme.
Enkele zinnen geven echter aanleiding tot discussie tussen feministen en niet-feministen, zoals: ‘’In plaats van de rekenkundig lastige taak de beste man eruit te pikken, besteden de vrouwtjes dit probleem uit aan de machineachtige calculaties van de dominantiehiërarchie’’ (citaat gaat over kreeften, toegepast op de situatie van mensen),[6] ‘’Orde, het bekende, lijkt symbolisch geassocieerd met mannelijkheid. Chaos – het onbekende – wordt symbolisch geassocieerd met het vrouwelijke.’’[7] en tot slot ‘’Jongens hebben het zwaar anno nu. Ze zijn ongehoorzamer of onafhankelijker dan meisjes, en daardoor krijgen ze het op school flink te verduren.’’[8]
Gedurende het boek zijn er dus voorbeelden te vinden van citaten waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen. Dit lijkt niet problematisch, aangezien Peterson veel onderzoek heeft gedaan en daarbij allerlei bronnen heeft gebruikt. Zijn uitspraken worden dus voldoende ondersteund door andere onderzoeken.
Toch zijn er volgens feministen nog problemen tegenwoordig. Een voorbeeld daarvan is het patriarchaat, oftewel een systeem van genderpolariteit. Mannen en vrouwen worden hierbij in een bepaalde rol gedrongen en moeten zich gedragen naar de regels behorend bij de desbetreffende rol.[9] Voornamelijk vrouwen ondervinden in het patriarchaat nadeel van de rol die ze toebedeeld krijgen. Kritiek op deze feministische opvatting kan zijn dat de patriarchale situatie veel minder erg is dan enkele decennia geleden. Vrouwen presteren bijvoorbeeld beter op school,[10] worden mannen vaker verdacht van een misdrijf waardoor ze in de gevangenis belanden[11] en plegen mannen vaker zelfmoord[12]: vrouwen lijken het qua prestaties en mentale gezondheid beter te doen dan mannen.
Een ander voorbeeld is de positie van mannen en vrouwen in de top van het bedrijfsleven. Tot op heden zijn er meer mannen dan vrouwen die een topfunctie hebben. Door een relatief recent wetsvoorstel moet er meer evenwicht ontstaan tussen de positie van mannen en vrouwen.[13] Volledige gelijkheid bestaat nog niet, maar er worden wel maatregelen genomen om gelijkheid te bevorderen. Dit lijkt een positief, goed signaal te zijn. Nederland kent een unieke situatie waarbij vrouwen veel in parttime werken.[14] Het aantal vrouwen dat fulltime een topfunctie kan uitoefenen wordt daarmee beperkt. De vrouwen die parttime werken zouden onderdrukt kunnen worden, maar het is niet bewezen dat elke vrouw die niet fulltime werkt gedwongen wordt door een mannelijke partner. Vrouwen kiezen er met regelmaat zelf voor om parttime te werken en tijd aan andere zaken te besteden.
Een toekomstverwachting voor de positie van vrouwen
Aan de hand van enkele voorbeelden is beschreven dat de positie van vrouwen de afgelopen decennia al enorm is verbeterd. Indien de feministische groepering in het westen aandacht zal blijven vragen voor problematische onderwerpen, dan zal de positie van vrouwen nog veel verder verbeteren.
Vanuit Amerika komt wellicht de cancel culture overwaaien naar Nederland: ‘’de (moralistische) gewoonte om mensen sociaal uit te sluiten c.q. te boycotten als ze een afwijkende mening hebben over (politiek) gevoelige onderwerpen.’’[15] Van deze cultuur zal het feminisme wellicht kunnen profiteren ten koste van mannen.
De opvatting in de westerse maatschappij ten aanzien van de positie van vrouwen lijkt langzamerhand te veranderen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de eerdergenoemde wetgeving waaruit een vast quotum voor vrouwen wordt vastgesteld voor topposities. Het is lastig te voorspellen óf en hoe lang het patriarchaat blijft bestaan. Zolang er meningen zoals die van Peterson blijven bestaan, zal er kritiek blijven komen op het progressieve westerse wereldbeeld. Het is wellicht een optie om meningen zoals die van Peterson te cancelen, maar zodra Peterson aanhangers blijft houden is het moeilijk om zijn opvatting te onderdrukken.
Tot slot kan worden afgevraagd of het wenselijk is dat sommige denkers worden afgekeurd omdat ze een afwijkende mening hebben. Dat lijkt behoorlijk in strijd te zijn met de vrijheid van meningsuiting waar eeuwenlang voor is gestreden. Een discussie over de verhouding tussen mannelijkheid/feminisme en de vrijheid van meningsuiting is daarom noodzakelijk.
Conclusie
Erkend moet worden dat vrouwen nog steeds een ietwat achtergestelde positie hebben ten opzichte van mannen, maar de laatste decennia is er al veel verbetering zichtbaar geweest. Denkers zoals Peterson zijn belangrijk om een kritisch weerwoord te geven om de positie van mannen ook duidelijk hoorbaar te maken. Feminisme zou niet moeten leiden tot onderdrukking van mannen, maar tot gelijkheid van mannen en vrouwen.
Of er ooit volledige gelijkheid bereikt zal worden is twijfelachtig. Door het afwegen van zowel de opvattingen binnen het feminisme als de opvattingen van ‘patriarchaten’ zoals Peterson kan een mooi middelpunt worden bereikt waarbij zowel mannen als vrouwen als volledige mensen worden erkend.
Bibliografie
Auteur onbekend, ‘Waarom plegen mannen vaker zelfmoord dan vrouwen?’, RTL Nieuws, 30 juni 2016.
Auteur onbekend, ‘UvA-docenten met dood bedreigd om kritiek op Canadese gastspreker’, NOS Nieuws, 31 oktober 2018.
Auteur onbekend, ‘Jaarrapport Integratie 2018 – Hoofdstuk 4 criminaliteit’, CBS, november 2018.
Auteur onbekend, ‘Meer evenwicht tussen aantal mannen en vrouwen in top bedrijfsleven’, Executive Finance, 7 juli 2020.
Jorien van der Keijl, ‘Medewerkers UvA bezorgd over komst Jordan Peterson’, Het Parool, 26 oktober 2018.
Karen Hagen, ‘Meisjes presteren beter op middelbare school’, AOb, 12 september 2019.
Peterson, J. 2018. ’12 regels voor het leven – een remedie tegen chaos’ (11e druk), Prometheus.
Sanne Wolters, ‘Veel meer vrouwelijke parttimers in Nederland dan in de rest van Europa’, AD, 11 september 2019.
Tikara, ‘Wat is het patriarchaat?’, De Tweede Sekse voorbij, 9 maart 2009.
Ton den Boon, ‘Als de ‘cancel culture’ gewoon wordt, hoe gaan we die dan noemen?’, Trouw, 30 juli 2020.
[1] Jorien van der Keijl, ‘Medewerkers UvA bezorgd over komst Jordan Peterson’, Het Parool, 26 oktober 2018.
[2] Idem.
[3] Auteur onbekend, ‘UvA-docenten met dood bedreigd om kritiek op Canadese gastspreker’, NOS Nieuws, 31 oktober 2018.
[4] Idem.
[5] Peterson, J. 2018. Hoofdstuk 2, 6 en 10.
[6] Peterson, J. 2018, p. 47.
[7] Peterson, J. 2018, p. 79.
[8] Peterson, J. 2018, p. 52.
[9] Tikara, ‘Wat is het patriarchaat?’, De Tweede Sekse voorbij, 9 maart 2009.
[10] Karen Hagen, ‘Meisjes presteren beter op middelbare school’, AOb, 12 september 2019.
[11] Aute onbekend, ‘Jaarrapport Integratie 2018 – Hoofdstuk 4 criminaliteit’, CBS, november 2018.
[12] Auteur onbekend, ‘Waarom plegen mannen vaker zelfmoord dan vrouwen?’, RTL Nieuws, 30 juni 2016.
[13] Auteur onbekend, ‘Meer evenwicht tussen aantal mannen en vrouwen in top bedrijfsleven’, Executive Finance, 7 juli 2020.
[14] Sanne Wolters, ‘Veel meer vrouwelijke parttimers in Nederland dan in de rest van Europa’, AD, 11 september 2019.
[15] Ton den Boon, ‘Als de ‘cancel culture’ gewoon wordt, hoe gaan we die dan noemen?’, Trouw, 30 juli 2020.