Panama Papers – Het verhaal van de wereldwijde onthulling
Geschreven door Bastian Obermayer en Frederik Obermaier
In deze review zal het boek Panama Papers – Het verhaal van de wereldwijde onthulling worden beoordeeld. De review kan spoiler-alerts bevatten.
Achtergrond van de schrijvers
Frederik Obermaier is in 1984 geboren in het dorp Eggenfelden (Beieren, Duitsland). Hij is als onderzoeksjournalist werkzaam bij de Süddeutsche Zeitung en heeft samen met Obermayer over de Panama Papers geschreven. Onderwerpen waarover Obermaier geschreven heeft gaan onder meer over belastingparadijzen, intelligentiediensten (in Nederland is dat de AIVD), wapensmokkel en extremisme van extreemrechts en islamitische groeperingen. Na het onderzoek omtrent de Panama Papers heeft Obermaier ook meegewerkt aan de Paradise Papers. Door zijn onderzoeken heeft hij meerdere prijzen en onderscheidingen gewonnen. Andere boeken die Obermaier heeft geschreven zijn Country on the brink – state collapse and the threat of war in the Republic of Yemen en Kapuzenmänner – The Ku Klux Klan in Germany.
Bastian Obermayer is in 1977 geboren in Rosenheim (Beieren, Duitsland). Net als Obermaier is hij onderzoeksjournalist bij de Süddeutsche Zeitung en samen hebben ze onderzoek gedaan naar de Panama Papers en de Paradise Papers. Obermayer heeft politiek, geschiedenis en Amerikaanse cultuur gestudeerd aan de Ludwig Maximilian Universiteit in München en hij heeft journalistiek gestudeerd aan de Duitse Journalistenschool in München. Obermayer heeft onder meer geschreven over de motorclub ADAC, over seksueel misbruik door priesters, over wapensmokkel, over Nazi-criminelen, over intelligentiediensten en over corruptie en belastingparadijzen. Net als Obermaier heeft Obermayer verschillende prijzen en onderscheidingen ontvangen voor zijn onderzoek. De boeken die hij geschreven heeft zijn God is Yellow, Brother – what have you done, Letters from the front.
Achtergrond van het boek
In 2015 werd een grote verzameling van documenten (meer dan twee terabyte) gelekt naar de journalisten Obermaier en Obermayer. In het begin konden de Duitse journalisten zelf onderzoek doen naar de documenten, maar na verloop van tijd schakelden ze de hulp in van het ICIJ (de International Consortium of Investigative Journalists). Door samenwerking met ruim vierhonderd journalisten uit meer dan tachtig landen was het mogelijk om de vele informatie begin april 2016 te publiceren in de krant. Na de publicatie kwamen veel politici in verschillende landen onder vuur te liggen, waarna een aantal politici is opgestapt. De data waren afkomstig van een anoniem persoon, die uiteraard niet bij naam genoemd wilde worden.
Indeling van het boek
Het boek heeft inclusief noten 383 pagina’s, en is in mei 2016 voor het eerst uitgegeven. De vertaling is gedaan door W. Hansen en het boek is uitgegeven door Uitgeverij Atlas Contact. Het voorwoord is van Joris Luyendijk (bekend van het boek Dit kan niet waar zijn) en er is tevens een proloog aan het begin van het boek. Vervolgens wordt in dertig hoofdstukken beschreven wat er allemaal in de data staat en hoe de publicatie in de kranten tot stand gekomen is. Op het einde van het boek is er een epiloog, dankwoord, een brief van de anonieme persoon die heeft gelekt, een glossarium, de noten en een register.
Inhoud van het boek
In het boek wordt beschreven hoe bedrijven, politici, filmsterren, voetballers en grote organisaties belasting ontwijken (en soms ontduiken). Dat gebeurt door het oprichten van offshorebedrijven in bijvoorbeeld Panama. Ook in andere bekende belastingparadijzen als de Seychellen en de Britse Maagdeneilanden worden zulke bedrijven opgericht. Het Panamese bedrijf Mossack Fonseca heeft daarmee geholpen. Via allerlei ingewikkelde constructies kan het geld worden weggesluisd uit landen waar de vermogende mensen wonen.
Normaal gesproken moet een bedrijf een due diligence onderzoek uitvoeren, wat betekent dat een bedrijf moet onderzoeken wie eigenaar van het bedrijf is en of het geld op een legale manier is verkregen. Mossack Fonseca is daar overduidelijk meerdere keren in gefaald. Vermogende mensen van wie bekend was dat ze het geld op een illegale manier verkregen hebben, werden door het Panamese bedrijf alsnog geholpen.
Conclusie
Het boek zorgt voor een verhelderend inzicht in hoe belastingparadijzen en daarin werkzame bedrijven werken. Het is ook verbijsterend om te lezen dat rijke mensen, soms ten koste van het eigen volk, zichzelf op een buitensporige manier verrijken. Voor iedereen is het boek daarom een aanrader, omdat het een inzicht geeft in hoe geld werd en wordt weggesluisd. Bovendien is het boek geschreven door de journalisten die bij het onderzoek betrokken waren, waardoor een ‘’eerstehands’’ beeld wordt geschetst van hoe het onderzoek precies is verlopen.
Rating: 10/10